Có m?t bài ca không bao gi? quên…”
Có m?t bài ca nhu th?. Cung có nh?ng nam tháng không bao gi? quên, không phai m? trong ký ?c c?a nhi?u th? h? dã qua, hôm nay và mai sau. Ðó chính là nh?ng ngày tháng kháng chi?n ch?ngn Pháp, khi toàn dân t?c ta v?a qua n?n dói, v?a giành du?c d?c l?p thì th?c dân Pháp tr? l?i xâm lu?c. D?u ?n c?a n?n dói nam 1945 v?n còn, r?t d?m trong m?i ngu?i dân Vi?t Nam. T? do hay tr? v? v?i cu?c d?i cu? Ð?y là câu h?i day d?t bao ngu?i. Theo ti?ng g?i c?a t? do, nh?ng ngu?i nông dân, công dân, h?c sinh, nh?ng ngu?i m?, ngu?i ch?… tham gia kháng chi?n, t?o nên hào khí dân t?c c?a m?t th?i d?i.
Trong nh?ng nam tháng dáng nh? ?y, van h?c dù chua dám nói là dã ghi l?i tr?n v?n b? m?t d?t nu?c, nhung cung dã ghi l?i du?c hào khí c?a m?t th?i v?i hình ?nh bao ngu?i mà hình ?nh trung tâm là ngu?i chi?n si c? H?. Bài tho “Tây Ti?n” c?a Quang Dung ra d?i trong hoàn c?nh chung dó.
Bài tho sáng tác t?i Phù Luu Chanh vào nam 1948 khi Quang Dung dã chuy?n don v?. Nhung nh?ng ngày tháng Quang Dung chi?n d?u, s?ng ? doàn quân Tây Ti?n chua lâu, v?i nh?ng k? ni?m khó quên nên n?i nh? Tây Ti?n da di?t, c?n cào trong lòng tác gi?. Toàn bài tho là m?t n?i nh?. Tác gi? nh? v? cu?c s?ng gian kh?, nh? v? k? ni?m nh?ng dêm liên hoan, v? cái âm u, hoang dã c?a r?ng núi và in d?m nh?t là n?i nh? c?a ngu?i lính Tây Ti?n.
Ra di kháng chi?n khi còn là thanh niên, h?c sinh Hà N?i, Quang Dung tr? thành ngu?i lính. K? ni?m làm ngu?i lính Tây Ti?n dã xa mà l?i r?t g?n, d? ghi nh? l?i, tác gi? ph?i b?t lên:
"Sông Mã xa r?i Tây Ti?n oi!"
Câu tho k?t thúc b?ng d?u ch?m than cùng âm hu?ng c?a v?n oi, t?o nên s?c m?nh l?n. Hình ?nh dó là ti?ng nói c?a Quang Dung vang v?ng d?n doàn quân Tây Tíên? Không ! Ðó là ti?ng lòng c?a tác gi? “xa r?i Tây Ti?n oi!” nhung t?m lòng thì v?n tha thi?t l?m ! Âm hu?ng câu tho có s?c v?ng làm cho ti?ng lòng c?a Quang Dung nhu xoáy vào tâm h?n ngu?i d?c rung theo nh?ng xúc c?m do câu d?u mang l?i d? d?n v?i n?i nh? Tây Ti?n:
"Nh? v? r?ng núi nh? choi voi"
N?i nh? m?i l? lùng làm sao? “Nh? choi voi” ! Hình nhu trong ca dao ta cung t?ng b?t g?p:
"Ra v? nh? b?n choi voi"
N?i nh? “choi voi” là n?i nh? không d?nh hình khó n?m b?t dã di?n t? b?ng l?i. N?i nh? ?y v?a bao la, bát ngát l?i v?a có chi?u sâu. Nó mu?n tràn ra không gian d? xoáy vào lòng ngu?i. M?t ngu?i ngoài cu?c h?n không th? có n?i nh? ?y. Ch? có Quang Dung v?i n?i lòng c?a mình m?i có n?i nh? ?y mà thôi. V?i t?m lòng tha thi?t thì h?n n?i “nh? choi voi” là di?u hoàn toàn có lí. Cùng v?n s? d?ng v?n “oi”, câu tho có s?c lan to? r?ng. V?n “oi” lan ra theo n?i nh? “choi voi” c?a tác gi?.
Thông thu?ng khi nh? v? m?t di?u gì, ngu?i ta thu?ng nh? d?n nh?ng k? ni?m d? l?i d?u ?n không quên. Quang Dung nh? d?u tiên là nh? v? r?ng núi
"Nh? v? r?ng núi…"
R?ng núi là noi xua kia tác gi? cùng d?ng d?i dã cùng s?ng, cùng chi?n d?u R?ng núi in d?m bao n?i kh?, bao nhi?m vui n?i bu?n c?a nh?ng ngu?i chi?n si. Hon ai h?t, tác gi? là ngu?i trong cu?c, tác gi? nh? v? r?ng núi, nh?ng khó khan gian kh? mà mình dã t?ng n?m tr?i:
"Sài Khao suong l?p doàn quân m?i
Mu?ng Lát hoa v? trong dêm hoi
D?c lên khúc khu?u, d?c tham th?m
Heo hút c?n mây súng ng?i tr?i
Ngàn thu?c lên cao ngàn thu?c xu?ng
Nhà ai Pha Luông mua xa khoi."
