4. Vẽ cấu tạo, cách sử dụng thước cặp, viết 1 mẫu biên bản đo.
1. Phân loại
- Thước cặp đo trong và đo ngoài
- Thước cặp đo chiều sâu
- Thước cặp đo chiều cao
- Thước cặp có khung dịch chuyển tế vi
- Thước cặp chỉ báo mặt số cơ khí
- Thước cặp điện tử.
2. Thước cặp đo trong, ngoài và chiều sâu
a. Cấu tạo
1. mỏ đo trong; 5. thước đo chiều sâu;
2. khung trượt (du xích); 6. thước chính;
3. vít hãm khung trượt; 7. thước phụ;
4. thân thước; 8. mỏ đo ngoài.
Hình 2.3. Thước cặp đo trong, ngoài và chiều sâu
Cấu tạo thước phụ
Đặc điểm của thước đo có du xích là có thước phụ để chỉ giá trị nguyên và thập phân của vạch chia trên thân thước.
Thước phụ loại có giá trị vạch chia 0,02 mm có chiều dài 49 mm, được chia ra làm 50 phần, khoảng cách giữa 2 vạch trên thân thước phụ là: 49/50 = 0.98 mm. Các số [0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 1] được ghi trên thước phụ để ký hiệu phần trăm milimét giúp ta đọc kết quả nhanh hơn.
Thước phụ loại có giá trị vạch chia 0,1mm có chiều dài 19 mm, được chia ra làm 10 phần, khoảng cách giữa 2 vạch trên thân thước phụ là: 19/10 =1,9 mm.
Phạm vi đo: Loại thước này có phạm vi đo từ 0 đến 125mm và giá trị vạch chia trên thước phụ là 0,1 mm.
Bên cạnh thước cặp hệ mét, thiết bị này còn được chế tạo theo đơn vị đo hệ inch (1 inch = 25,4 mm). Thông thường với thước cặp có 25 vạch chia trên thước phụ thì trên thân thước 1 inch được chia thành 40 phần, một phần có giá trị là 0,025 inch, mỗi vạch thứ tư dài hơn đại diện cho 0,1 inch sẽ được đánh số (1,2,3,...,9). Giá trị vạch chia trên thước phụ là 0,001 inch. Đối với thước cặp có 50 vạch chia trên thước phụ thì giá trị vạch chia trên thước phụ vẫn là 0,001 inch, nhưng 1 inch trên thân thước được chia thành 20 phần, mỗi phần có giá trị là 0,05 inch và mỗi vạch thứ hai dài hơn đại diện cho 0,1 inch được đánh số. Điều này giúp cho việc đọc số được dễ dàng hơn.
b. Cách sử dụng
Cách đọc số
- Phần nguyên milimét được đọc theo vạch khắc trên thân thước (thước chính) từ trái qua phải gần vạch 0 trên thước phụ.
- Phần thập phân của milimét được tính bằng cách nhân giá trị mỗi vạch chia trên thước phụ (0,1mm) với số thứ tự của vạch trên thước phụ gần nhất với vạch bất kỳ trên thước chính (không kể vạch 0).
Kết quả là: L = 39mm + 0,1mm 7 = 39,7mm.
L = 61mm + 0,1mm 4 = 61,4mm.
Thao tác đo
Tay phải cầm thân thước, ngón tay phải dịch chuyển khung trượt. Tay trái đặt sau mỏ đo và giữ chi tiết gần mỏ đo nếu đo chi tiết không kẹp chặt, khi đo chi tiết kẹp chặt thì tay trái giữ mỏ đo tĩnh.
Đặt cho mặt đo của mỏ đo tĩnh tiếp xúc với bề mặt chi tiết, dịch chuyển cho khung trượt đi vào để mỏ đo động tiếp xúc với bề mặt còn lại của chi tiết. Kiểm tra vị trí hai mỏ đo sao cho không được lệch, lực di chuyển bình thường. Kẹp chặt khung trượt rồi đọc số. Lực đo bình thường đạt được bằng cách tiếp xúc nhẹ nhàng khi dịch chuyển trên bề mặt kiểm tra của chi tiết với mặt đo của mỏ đo.
Một số chú ý khi đo
Kiểm tra vị trí "0" của thước cặp trước khi đo. Cho hai mỏ đo ngoài tiếp xúc nhau sao cho không có khe sáng lọt qua giữa hai mỏ đo ngoài hoặc khe sáng nhỏ hơn 0,015 mm thì vạch 0 trên thước chính phải trùng với vạch 0 trên thước phụ. Nếu khe hở lớn hơn 0,015 mm thì phải chỉnh lại vị trí thước phụ (với thước phụ lắp rời có lỗ ô van trên thước phụ để điều chỉnh)
Cấm đo chi tiết khi nó đang quay. Khi đo chi tiết kẹp chặt trong mâm cặp máy tiện, không được để tay trong mặt phẳng quay của vấu cặp.
Khi đo đường kính ngoài chi tiết hình trụ thì đường đo cần vuông góc với đường tâm chi tiết và phải đi qua tâm chi tiết.
Khi đo bề mặt trong của trụ thì đường đo cần vuông góc với đường tâm chi tiết và phải đi qua tâm của nó.
Nếu đo khoảng cách giữa hai mặt song song thì đường đo phải vuông góc với hai mặt đó. Để tránh sai lầm khi đọc số cần giữ thước cặp thẳng trước mắt, tránh nhìn nghiêng. Ngoài ra bề mặt khắc số trên thước phụ được chế tạo nghiêng để vạch chia thước phụ gần với vạch chia trên thước chính.
Sau khi dùng thước xong cần lau chùi bôi dầu chống gỉ rồi đưa hai mỏ đo cách nhau 2mm đến 3mm, nới vít hãm khung trượt và đặt vào hộp chuyên dùng.
